Stikstof update | Juli 2020

De stikstof discussie is een beetje ondergesneeuwd door de coronacrisis. Gelukkig worden er op de achtergrond wel stappen gezet. Hierbij een update op enkele punten:

Stikstofruimte voor de bouw

Zoals we hebben kunnen lezen, heeft de commissie Remkes geadviseerd over stikstof en de bouw (vanaf blz. 80). Door de commissie is toegelicht dat de bouw harder (en vooral: directer) wordt geraakt door de stikstofcrisis, omdat in de bouw in principe geen bedrijven actief zijn met bestaande vergunningen voor de uitstoot van stikstof.

De commissie maakt onderscheid tussen permanente stikstofuitstoot (bijvoorbeeld betonmortelcentrales, maar ook de emissie bij gebruik van de woning) en tijdelijke stikstofuitstoot op de bouwplaats. Voor die laatste categorie moet ruimte komen. Het advies luidt om een drempelwaarde te hanteren en die goed te onderbouwen.

Minister Carola Schouten reageert in haar Kamerbrief van 17 juni 2020 op het advies. Ze geeft aan dat het kabinet een drempelwaarde wil onderzoeken en uitwerken om toestemmingsverlening te vereenvoudigen en ziet dit als urgent. Daaraan wil ze wel een reductie-opgave vastleggen voor de bouw, die net als de drempelwaarde juridisch wordt vastgelegd.

Nader bericht is nog niet gegeven omtrent dit onderwerp. Mijn verwachting is dat het nog wel enige tijd kan duren voor dit instrument opgetuigd zal zijn, nu juist de ‘juridische borging’ erg lastig is. In de stikstofuitspraak van de Afdeling is geoordeeld dat een drempelwaarde kan, mits verzekerd is dat de natuurlijke kenmerken van de Natura 2000-gebieden die in het PAS zijn opgenomen niet zullen worden aangetast. Dat bleek in het PAS erg lastig, en dat zal het nu mogelijk ook zijn. En daarnaast is het de vraag in hoeverre die onderbouwing de toets van de Afdeling kan doorstaan.

Extern salderen

Naast de drempelwaarde zijn er nog enkele concrete oplossingen voor de stikstofproblematiek, zoals het extern salderen. Kort gezegd betekent dit dat er stikstofruimte van een te beëindigen bedrijf wordt overgekocht. Het is een mechanisme dat we al heel lang kennen, ook voor het PAS was dit een gebruikelijke manier om ‘stikstofruimte’ te krijgen.

Het lastige aan extern salderen is, dat de stikstofgevende en -nemende bedrijven niet vaak op bijna dezelfde locatie zitten en te maken hebben met een andere uitstoot. Omdat de berekeningen uitgaan van de belasting op het dichtstbijzijnde Natura2000 gebied, kan het bij extern salderen lastig zijn om een passend bedrijf te vinden om stikstofruimte van over te nemen. Aanbod en vraag zullen zelden op elkaar aansluiten.

Nu de urgentie van de te hoge stikstofemissie duidelijker is, hebben provincies echter nadere regels verbonden aan extern salderen. Het komt er onder andere op neer dat er bij overdracht 30% stikstofruimte ‘verdwijnt’; dit wordt ingezet voor de natuur. Verder gelden er ook nog diverse eisen aan de ‘overdracht’ van de stikstofruimte.
Eerst gingen er geluiden op om tegen te gaan dat andere sectoren stikstofruimte van de landbouwsector konden overnemen. Inmiddels heeft minister Schouten aangegeven dat dit niet geheel mogelijk is, omdat dit afscherming van de markt zou zijn.

Al met al blijft extern salderen dus een mogelijkheid, maar zitten er nogal wat haken en ogen aan deze manier van salderen.

Stikstofregistratiesysteem

In de provinciale beleidsregels wordt gesproken over een stikstofregistratiesysteem (hierna: systeem). Sinds 24 maart 2020 kan een natuurvergunning worden aangevraagd op basis van dit systeem. Dit geldt voor de woningbouw en nog zeven specifiek benoemde projecten.

Deze mogelijkheid is vastgelegd in de Regeling Natuurbescherming (hierna: de Regeling). Daarin staat onder andere dat de minister verantwoordelijk is voor het register, en dat de depositieruimte komt door de snelheidverlaging, maar ook door de samenstelling van diervoeders.

Het is goed om te vermelden dat deze maatregelen niet altijd evenveel doel treffen: een deel van de snelwegen ligt niet vlakbij een (stikstofgevoelig) Natura2000-gebied en beperken van de stikstofuitstoot heeft daar dan ook niet veel toegevoegde waarde. In de Regeling staat verder nog dat de minister maximaal 70% van de vrijgekomen stikstofruimte in het register mag opnemen. Net als bij de externe saldering komt de overige 30% direct ten goede aan de Natura2000-gebieden.

Over eventuele problemen in de praktijk is nog geen jurisprudentie beschikbaar; de regeling is pas van 23 maart, dus vermoedelijk zullen pas recent de eerste vergunningen zijn afgewezen of geweigerd.