Afval of grondstof?

Binnen een circulaire economie bestaat geen afval meer. Dat klinkt erg mooi natuurlijk, maar de vraag die hierbij past is wel: wat wordt onder afval verstaan? Zoals een Engelse uitdrukking luidt one man’s trash is another man’s treasure, is het niet altijd eenduidig wanneer sprake is van afval en wanneer van een grondstof of een product. In deze blog onderzoek ik wanneer wel sprake is van afval.

Waarom is het onderscheid van belang?

Voordat ik toekom aan de vraag wat onder afval moet worden verstaan, is het van belang aan te geven wat het eigenlijk uitmaakt of iets wel of geen afval is. Vanuit een bestuursrechtelijk perspectief maakt het uit of men te maken heeft met afval of niet. Voor afvalstoffen gelden namelijk andere wet- en regelgeving dan voor grondstoffen of producten. Daarbij kan gedacht worden aan vergunningen die benodigd zijn als afvalstoffen worden opgeslagen in afwachting totdat deze gebruikt worden. Als categorieën vergunningplichtige inrichtingen, worden namelijk onder meer inrichtingen voor nuttige toepassing of verwijdering van afvalstoffen aangewezen. Hieronder vallen ook inrichtingen voor opslag en overslag van afvalstoffen voorafgaand aan nuttige toepassing of verwijdering.

Voor de goede orde: een inrichting is volgens de Wet milieubeheer elke door de mens bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was, ondernomen bedrijvigheid die binnen een zekere begrenzing pleegt te worden verricht.

Op deze vergunningplicht zijn wel uitzonderingen opgenomen, zoals bijvoorbeeld het opslaan van afvalstoffen voorafgaand aan inzameling op de plaats van productie. Tegen het in bedrijf hebben van een inrichting zonder de benodigde vergunning, kan door het bevoegd gezag gehandhaafd worden.

Een ander voorbeeld is dat het op grond van de Wet milieubeheer verboden is om gevaarlijke afvalstoffen te mengen. Onder mengen wordt verstaan: het samenvoegen van afvalstoffen die qua aard, samenstelling of concentraties van aanwezige componenten niet met elkaar vergelijkbaar zijn alsook het samenvoegen van afvalstoffen met andere stoffen dan afvalstoffen. Het mengen van gevaarlijke afvalstoffen zoals tl-buizen met andere stoffen is strafbaar gesteld in de Wet op de economische delicten. De mogelijkheid bestaat dus dat een onderneming vervolgd wordt indien die het mengverbod overtreedt.

Wanneer is er sprake van afval?

De definitie van afval is vanuit de Kaderrichtlijn afvalstoffen geïmplementeerd in de Wet milieubeheer en luidt: alle stoffen, mengsels of voorwerpen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen.

Dit klinkt als een zeer ruime definitie en dat is het ook. Uit jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie (Hof) en de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State blijkt dat de vraag of een stof een afvalstof is, beantwoord moet worden met inachtneming van alle omstandigheden van het geval. Bij beantwoording van die vraag is vooral het gedrag van de houder in relatie tot de betekenis van de woorden “zich ontdoen van” van belang. In dit verband verdient volgens het Hof bijzondere aandacht of de stof in kwestie voor de houder ervan, geen nut heeft of meer heeft zodat deze stof een last is waarvan hij zich wil ontdoen.

In beginsel kan elke stof of product een afvalstof zijn. Echter, in de regelgeving zijn wel reeds een aantal uitzonderingen opgenomen. Zo wordt in Richtlijn 2018/851 bepaald dat sprake kan zijn dat een stof of voorwerp wordt overgedragen van een houder aan een andere, zonder het voornemen om zich van die stof of dat voorwerp te ontdoen. In dat geval is dan geen sprake van een afvalstof.

Ook kan sprake zijn van bijproducten. Daarvan is sprake indien stoffen, mengsels of voorwerpen die het resultaat zijn van een productieproces dat niet in de eerste plaats is bedoeld voor de productie van die stoffen. Wel moet dan worden voldaan aan bepaalde voorwaarden, zoals dat het zeker is dat de stoffen, mengsels of voorwerpen zullen worden gebruikt en de stoffen, mengsels of voorwerpen onmiddellijk kunnen worden gebruikt zonder enige verdere behandeling.

Een derde uitzondering betreffen afvalstoffen die een einde-afvalstatus hebben verkregen. Daarvan is sprake indien afvalstoffen een behandeling van recycling of andere nuttige toepassing hebben ondergaan. Ook voor het bereiken van de einde-afvalstatus gelden voorwaarden. Eén daarvan is dat de stoffen, mengsels of voorwerpen bestemd zijn om te worden gebruikt voor specifieke doelen. Een andere is dat er een markt is voor of vraag naar de stoffen, mengsels of voorwerpen.

Conclusie

Uit het vorenstaande blijkt dat het niet altijd makkelijk is om te bepalen of het product of materiaal als afval moet worden bestempeld. Wanneer sprake is van afval, een bijproduct of de einde-afvalstatus hangt af van de omstandigheden van het geval. Per keer moet een beoordeling gemaakt worden om vast te stellen of sprake is van afval of niet.

Wilt u meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Sander.