Een rampjaar voor de bouwsector

De bouwsector kamp al langere periode met verschillende problemen. Waar het aanvankelijk ging om problemen met betrekking tot de beschikbare bouwgrond en onvoldoende geschikt personeel, zijn hier recent de PFAS, stikstofproblematiek en de coronacrisis aan toegevoegd.

Samen doorbouwen aan Nederland

Hoewel de bouw door alle recente ontwikkelingen niet stil is komen te liggen, zijn de vooruitzichten toch somber. Tot op heden is er nog geen structurele oplossing voor de PFAS en stikstofproblematiek. Daarnaast veroorzaakt de coronacrisis een economische neergang. Het Rijk, de marktpartijen, provincies en gemeenten hebben een gezamenlijk manifest gesloten, genaamd ‘Samen doorbouwen aan Nederland’.

Het betreft een protocol dat door de bouw- en technieksector en het Rijk gezamenlijk is vastgesteld. Het bevat de nodige inspanningsverplichtingen voor alle betrokken partijen om ervoor te zorgen dat de werkzaamheden zoveel mogelijk kunnen worden voortgezet. Het doel is om de bouwsector te steunen. Aanvankelijk was het idee dat gemeenten en provincies hier een bijdrage aan leveren door bijvoorbeeld eerder dan gepland infraprojecten te starten. Dit blijkt lastiger dan verwacht. Andere keerzijde is dat nieuwe projecten ertoe leiden dat de stikstofregels weer om de hoek komen kijken.

Momenteel zijn er meer problemen dan oplossingen. De wil om zoveel mogelijk door te bouwen is zeker aanwezig, maar niet iedere gemeente heeft momenteel de capaciteit om nieuwe opdrachten in de markt te zetten. Dit laatste geldt met name voor de kleinere gemeenten. Vrijwel alle gemeenten werken met budgetten. In crisissituaties, zoals de situatie rondom het coronavirus, dienen gemeenten de financiële gaten die ontstaan in het sociale domein te dichten met andere budgetten. Daarnaast brengt crisis onzekerheid met zich mee. Onzekerheid leidt doorgaans tot het uitstellen van belangrijke financiële beslissingen. Inmiddels zijn we in een spagaat beland. De gemeenten willen zich enerzijds inzetten om meer te gaan aanbesteden om op deze wijze het bedrijfsleven tegemoet te kunnen komen, maar anderzijds blijven stikstof en PFAS een steeds terugkerend probleem.

Crisis in de bouw

Verder is er al enige tijd een krimp waar te nemen in de bouwsector. Het coronavirus zet dit verder op scherp. Hoewel de bouw vooralsnog zoveel mogelijk doorgaat, neemt de kans op vertraging van bouwprojecten toe. Buitenlandse werknemers keren terug naar het land van herkomst, orderportefeuilles nemen af en het percentage zieke werknemers (kwetsbare gezondheid, dan wel ziekteverschijnselen) is toegenomen. Het tekort aan arbeidskrachten blijft toenemen. Het verkrijgen van vergunningen duurt doorgaans langer en de bouwsector krijgt steeds meer te maken met toeleveringsproblemen. De uitbraak van het coronavirus komt bovenop de beleidsmaatregelen rondom stikstof en PFAS. De praktijk wijst inmiddels uit dat aanbestedingen niet of pas later dan gepland op de markt komen. De coronacrisis is dan ook de symbolische druppel die de emmer doet overlopen.

De markt vergelijkt de huidige situatie met de bouwcrisis van 2012-2013. Een crisis die twee jaar duurde en waarbij tienduizenden banen verloren gingen. Het kabinet neemt allerlei maatregelen om de ondernemers zoveel mogelijk tegemoet te komen, maar het investeren in bouwprojecten in de huidige omstandigheden is risicovol. Als overheden, waterschappen, woningcorporaties en andere opdrachtgevers blijven doorgaan met het aanbesteden van projecten, kan de klap zoveel mogelijk worden opvangen. De praktijk wijst echter uit dat aanbestedende diensten nieuwe projecten uitstellen of stopzetten. In sommige gevallen worden zelfs bestaande contracten opengebroken. Ook dit benadrukt de ernst van de situatie. Iedere sector, ook overheden hebben te maken met de gevolgen van genoemde maatregelen en het coronavirus. De wil om de economie te stimuleren door middel van meer aanbestedingen is zeker aanwezig, de praktische uitvoerbaarheid is helaas nog ver te zoeken. De noodzaak om een geschikte oplossing te vinden in de huidige omstandigheden is groot.

Voor een nadere beschouwing en een nuancering op bovenstaande verwijs ik u naar het artikel van Eline Lagendijk d.d. 8 juni 2020, genaamd ‘’Bouw in spagaat: tussen corona en stikstof’’, te raadplegen via de deze link. Zie ook de oproep van VNO-NCW, MKB Nederland en Bouwend Nederland, te raadplegen via deze link.