Voorkom strijd om uw erfenis door het opmaken van uw testament

Het zal je maar gebeuren!

Een tropische droomhoneymoon veranderde in een nachtmerrie: een kersvers bruidspaar overlijdt kort na elkaar tijdens de huwelijksreis in de Dominicaanse Republiek aan voedselvergiftiging. De man overlijdt 23 minuten na de vrouw. Omdat het paar geen testamenten heeft opgesteld erft uiteindelijk de moeder van de man alles wat het stel had. Hoe is dit zo gekomen? En had dit kunnen worden voorkomen?

De wet

Wanneer iemand geen testament heeft regelt artikel 4:10 van het Burgerlijk Wetboek wie uw erfgenamen zijn. In eerste instantie zijn dat (a) uw echtgenoot en kinderen, in tweede instantie  (b) uw ouders, (half-)broers en zusters. Zijn die er niet dan erven (c) uw grootouders en tot slot (d) uw overgrootouders.  Is een kind, broer, zuster, grootouder of overgrootouder voor u overleden dan worden zijn afstammelingen in zijn plaats erfgenaam. Dit heet plaatsvervulling.

Omdat de vrouw geen testament had, erft haar echtgenoot alles wat zij heeft nagelaten. Doordat vervolgens ook de man overlijdt gaat het gehele vermogen, óók wat hij van zijn kersverse bruid had geërfd, naar zíjn erfgenamen. In dit geval is dat enkel zijn moeder. De familie van de vrouw staat met lege handen.

Jarenlange rechtzaken

De familie van de vrouw vond het onrechtvaardig dat ook het vermogen dat van hun dochter/(half)zus was geweest, bij de familie van de man belandde, enkel doordat hij een klein half uurtje later overleed, en spande een procedure aan.   De beide families hebben vervolgens jarenlang geprocedeerd over de vraag of de wet in een geval als dit terzijde zou moeten worden geschoven. Op 16 januari 2019 heeft de Rechtbank Den Haag beslist dat de wetsbepaling op grond waarvan de echtgenoot van de vrouw heeft geërfd in dit geval inderdaad buiten toepassing moet worden gelaten. En dus dat de familie van de vrouw van haar erft, en niet haar echtgenoot. Echter: het Gerechtshof Den Haag heeft in zijn uitspraak van 12 mei 2020 anders beslist.  Het Hof oordeelt dat er alleen ruimte is om de wet hier niet toe te passen wanneer toepassing van de wet zou leiden tot (naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid) onaanvaardbare gevolgen. En daarvan is -naar het oordeel van het Hof- in deze zaak geen sprake.

Gerechtshof bepaalt: uitkomst van de wet is niet onredelijk

De rechter moet volgens het Hof terughoudend zijn met het buiten toepassing laten van een rechtsregel. Dat is zeker het geval in het erfrecht, waarin rechtszekerheid een belangrijke rol speelt.  Het Hof vindt het niet uitzonderlijk dat het bruidspaar misschien niet had nagedacht over de juridische gevolgen van kort na elkaar overlijden. Verder heeft de wetgever er uitdrukkelijk voor gekozen om een geval als dit niet zo te regelen dat toch de eigen familie van de eerstoverleden partner erft.

Dat het vermogen van de vrouw via de nalatenschap van man terechtkomt bij de erfgenamen van man vindt het Hof niet onaanvaardbaar. Hierbij heeft het Hof niet alleen het systeem van het erfrecht en de overige gevolgen van het toepassen van de wet beoordeeld, maar heeft het ook meegewogen dat het bruidspaar zijn vermogen voor het huwelijk samen had opgebouwd.

En dus? De wet blijft van toepassing; de familie van de man erft inderdaad alles. 

Zoals het Hof zegt: “geen gemakkelijke boodschap voor de familie van de vrouw”.

Naderhand regelen is niet de oplossing

Wanneer het kort na elkaar overlijden tijdens een bespreking met cliënten aan de orde komt, is nogal eens het antwoord dat hun families hier onderling vast samen uit zullen komen. In dit geval had de moeder van de man inderdaad een deel van de erfenis kunnen schenken aan de familie van de vrouw. Het is echter aan de familie om dit zo te regelen. Dit heeft u dus niet zelf in de hand. Verder is over deze schenking tussen de families schenkbelasting verschuldigd. Deze schenking wordt belast naar het hoogste tarief (30-40%). Tot slot is in de meeste gevallen juridische bijstand nodig om een dergelijke regeling te bereiken, wat kosten met zich brengt.

De oplossing is een goed testament

Met een testament kan deze situatie worden voorkomen. In uw testament kunt u regelen wie van u erft wanneer u na uw partner komt te overlijden. U kunt in dat geval bijvoorbeeld uw nalatenschap over de twee families verdelen. Met een zogenaamde ‘dertigdagenclausule’ kunt u regelen dat uw partner niet erft als hij binnen 30 dagen na u komt te overlijden; dit zorgt ervoor dat in dat geval uw erfenis alsnog naar uw eigen familie gaat. Voorkomen is ook hier dus beter dan genezen.

Hulp en advies of uitspraken nalezen?

Wilt u advies over hoe uw erfenis nu is geregeld en over hoe u dit eventueel anders zou kunnen regelen? U kunt gerust contact opnemen met mij, Meinette Venema (m.venema@dehaanlaw.nl).

Uitspraken nalezen?

De uitspraken waarop deze blog is gebaseerd kunt u nalezen:

Rechtbank Den Haag 16 januari 2019 (ECLI:NL:RBDHA:2019:4)

Gerechtshof Den Haag 12 mei 2020  (ECLI:NL:GHDHA:2020:891)